Οι Γίγαντες

Στις δεκατέσσερις πλάκες της ανατολικής πλευράς της μετόπης του Παρθενώνα που σώζονται όλες στο Μουσείο της Ακροπόλεως, από το 1987 όταν αφαιρέθηκαν από το μνημείο, παριστάνεται η Γιγαντομαχία, η τρομερή και πολύχρονη σύγκρουση ανάμεσα στους Ολύμπιους Θεούς και τους Γίγαντες, τα παιδιά της Γης.
Οι Γίγαντες ήταν θνητοί και είχαν μορφή ανθρώπου. Ήταν όμως φοβεροί στην όψη, με ανάστημα πελώριο, δύναμη ακατάβλητη, με φίδια στα μαλλιά και στα γένια και με σώμα που κατέληγε σε ουρά δράκοντα. Ήταν περισσότεροι από εκατό, με αρχηγό τους τον Εγκέλαδο, τον τρομακτικό σεισμό. Ο Εγκέλαδος ήταν γόνος της ένωσης της Γης με τον Τάρταρο. Στην ανελέητη μάχη αντιμετώπισε στα ίσια τον πατέρα των Θεών Δία. Ο Ζευς τον κατακεραύνωσε και τον έθαψε, ρίχνοντας πάνω στο πτώμα του την Αίτνα. Σύμφωνα με τους Λατίνους ποιητές κάθε φορά που ο Εγκέλαδος ανέπνεε, το βουνό σειόταν και από τον κρατήρα του έβγαινε φωτιά, καπνός και λάβα.
Η σύγκρουση της Γιγαντομαχίας δεν έγινε στον Όλυμπο, αλλά στο δυτικό τμήμα της Χαλκιδικής. Οι νικημένοι από τους Θεούς και τον Ηρακλή που τους βοήθησε σημαντικά, Γίγαντες, ρίχτηκαν στα Τάρταρα. Ο μύθος συνδέεται με το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον της Χαλκιδικής, τις δαντελωτές ακτές και το υπέροχο ανάγλυφο. Γνωρίζουμε πολύ καλά σήμερα ότι το αποτέλεσμα της έντονης δράσης του Γίγαντα Εγκέλαδου είναι οι φυσικές ομορφιές της σεισμογενούς πατρίδας μας.
Στις μέρες μας οι απόγονοι του Εγκέλαδου δεν είναι τρομεροί στην όψη όπως οι μυθικοί τους πρόγονοι. Είναι στην πλειοψηφία τους μετρίου αναστήματος, φαλακροί, με ροδαλά μαγουλάκια, κατέχουν πανεπιστημιακές θέσεις και διευθυντικούς θώκους σε ερευνητικά κέντρα και ινστιτούτα, είναι πρόεδροι οργανισμών και εκτελούν ερευνητικά προγράμματα με ευρωπαικά φράγκα που μαζεύουν από όπου βρουν. Σε ανάμνηση της μυθικής Γιγαντομαχίας κάθε φορά που αναπνέει ο παππούς Εγκέλαδος πλακώνονται μεταξύ τους. Επειδή δεν μπορούν να πετάξουν ογκώδη πράγματα πλέον, κονταροχτυπιούνται στα τηλεοπτικά παράθυρα αλληλοεκτοξεύοντας επιστημονικές ανακοινώσεις για προγνώσεις σεισμών, απειλώντας με αποκαλύψεις τους κοινούς θνητούς που τους παρακολουθούν πανικοβλημένοι. Η παράσταση δίνεται στα τηλεοπτικά κανάλια με σειρά και τάξη. Όλος ο θίασος των σοφών φαλακρών γιγάντων της σεισμολογίας μεταφέρεται από κανάλι σε κανάλι οργανωμένα, επαναλαμβάνοντας την παράσταση. Στο τέλος της αναπαράστασης της μάχης σκοπεύουν να μαζέψουν τις επιδοτήσεις που θα τους δώσουν τα υπουργεία προκειμένου να πάψουν να ξεκατινιάζονται στις τηλεοράσεις και να σπέρνουν τον πανικό. Ακολουθεί πάρτυ των φαλακρών γιγάντων της επιστήμης προς τιμήν των πολλών ρίχτερ τηλεόπληκτων θεατών.

Ο Λυγμός της Ζώσας Μνήμης

Το Β Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης με μία απόφαση κόλαφο για τους αμετανόητους χουντικούς της πόλης, την Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου αργά το απόγευμα έκρινε ομόφωνα αθώο - μετά και την απαλλακτική πρόταση της εισαγγελέα της έδρας - τον Νάντη Χατζηγιάννη για το αδίκημα της συκοφαντικής δυσφήμισης του βασανιστή του.
Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε σε αίθουσα δικαστηρίου από όλους τους παράγοντες της δίκης ότι ο Γιάννης Χαλκίδης δολοφονήθηκε τα χαράματα της 5ης Σεπτεμβρίου 1967 από τα όργανα της χουντικής εθνικής ασφάλειας Θεσσαλονίκης.
Τις ημέρες της δίκης βιώσαμε μοναδικές στιγμές αλληλεγγύης. Αφουγκραστήκαμε την αγωνία ενός ολόκληρου κόσμου, αυτόν των ιδεών να αντιμετωπίζει τον άλλο, τον κόσμο της βαρβαρότητας. Σε μία ανοιχτή πληγή σαράντα χρόνων. Ζήσαμε μία ακόμα διεκδίκηση της γενιάς του ανυπόμονου διεκδικητικού πατριωτισμού που στα χρόνια της χούντας όρθωσε το ανάστημά της και το πλήρωσε ακριβά με βασανισμούς, καταδίκες, εξορίες. Νιώσαμε το ιστορικό αποτύπωμα της ανήμερης συλλογικής μνήμης. Είδαμε στα βουρκωμένα μάτια των αδελφών του Γιάννη Χαλκίδη το ιστορικό κόστος που δεν εκπληρώθηκε όταν έπρεπε. Αισθανθήκαμε πολύ βαθιά τον λυγμό της ζώσας ιστορικής μνήμης ακούγοντας μία γενναία δικαστική απόφαση - όαση στον βούρκο των ημερών.

Με το Αίμα που Κουβαλάνε

Χαράματα 5 Σεπτέμβρη 1967. Η ασφάλεια Θεσσαλονίκης επιχειρεί μπλόκο σε διαμέρισμα της οδού Φιλελλήνων 65 στην Θεσσαλονίκη ,στην περιοχή Κωνσταντινουπόλεως με Δελφών, όπου κρύβονται τρεις καταζητούμενοι για την βομβιστική ενέργεια στις 2 Σεπτεμβρίου 1967, την ώρα των εγκαινίων της ΔΕΘ από τη χουντική κυβέρνηση. Το «Πατριωτικό Μέτωπο» της Θεσσαλονίκης ανατίναξε κολώνα της ΔΕΗ βυθίζοντας για ένα πεντάλεπτο στο σκοτάδι το χώρο της έκθεσης. Τα όργανα της χούντας έχουν από νωρίς "πιάσει" την περιοχή και ξεκινά καταιγισμός πυροβολισμών προς το διαμέρισμα στα τυφλά. Από τους πυροβολισμούς τραυματίζεται σοβαρά ο 26χρονος εργάτης Γιάννης Χαλκίδης. Παρά το τραυματισμό του, μαζί με τον Νάντη Χατζηγιάννη και τον Γρηγόρη Παντή προσπαθούν να ξεφύγουν από τα διπλανά μπαλκόνια στην πρασιά της γειτονικής οικοδομής μέσα σε τυφλά πυρά από διάφορες κατευθύνσεις. Ο Παντής τραυματίζεται στον μηρό και ακινητοποιείται. Στο τελευταίο κιγκλίδωμα ο Γιάννης Χαλκίδης που αιμορραγεί δεν μπορεί να συνεχίσει. Ενώ προσπαθεί να περάσει πάνω από το εμπόδιο εμφανίζεται ο δήμιός του. Τον πυροβολεί πισώπλατα. Αδειάζει το περίστροφο πάνω του από απόσταση δύο-τριών μέτρων. Ο Νάντης Χατζηγιάννης παρακολουθεί τη στιγμή της εκτέλεσης κρυμμένος στην πρασιά της πολυκατοικίας. Παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα τον επιθανάτιο ρόγχο του Γιάννη Χαλκίδη. Αναγνωρίζει τον άνθρωπο που τον αποτελειώνει. Είναι ο χωροφύλακας, όργανο της ασφάλειας Θεσσαλονίκης, Αντώνης Λεπενιώτης.
Σε λίγο ο Ναντης Χατζηγιάννης συλλαμβάνεται στην θέση που είναι κρυμμένος από άλλον ασφαλίτη. Τον ανθυπασπιστή Μητρομάρα. Ο Μητρομάρας ήταν ομαδάρχης των παρακρατικών "αγανακτισμένων" πολιτών το βράδυ της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη. Μέσα σε φωνές έρχονται στον τόπο της εκτέλεσης και οι υπόλοιποι της επιχείρησης. Συνολικά 50-60 άτομα. Δένουν τον Χατζηγιάννη με καραβόσχοινο. Αρχίζουν να τον χτυπούν ανελέητα. Ο Λεπενιώτης του κολλά το πιστόλι στον κρόταφο. Του το βάζει στο στόμα. Τον πετά στα χαλίκια και τον πατά στο κεφάλι. Τον χτυπά ενώ είναι δεμένος με το καραβόσχοινο. Στη συνέχεια ο Λεπενιώτης με μία απίστευτης βαρβαρότητας κίνηση πατά τον Γιάννη Χαλκίδη που ψυχορραγεί στην κοιλιά...
Ο Νάντης Χατζηγιάννης φοιτητής στο πτυχίο της ανωτάτης Βιομηχανικής Θεσσαλονίκης τότε, κατά τη μεταγωγή του στην ασφάλεια Θεσσαλονίκης στο Βαρδάρη συνοδεύεται από τον Λεπενιώτη. Μαζί με τον Γρηγόρη Παντή βασανίζονται άγρια από τα ανθρωποειδή της χούντας στην ασφάλεια. Καταδικάζονται από το έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης σε είκοσι χρόνια φυλάκιση. Ο Χατζηγιάννης περνά από τις φυλακές Γεντί Κουλέ, Αλικαρνασσού, Αίγινας, Αβέρωφ, Βουρλών. Βιώνει στο πετσί του την μεταχείριση των χουντικών. Βασανιστήρια, εικονικές εκτελέσεις, απομόνωση.
Μετά την μεταπολίτευση στη δίκη για την δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη, ο Λεπενιώτης απαλλάσσεται με αμετάκλητο βούλευμα. Παρουσιάζονται "αποδείξεις" της ασφάλειας Θεσσαλονίκης ότι δεν συμμετείχε στην επιχείρηση της οδού Φιλελλήνων. Η μαρτυρία του Νάντη Χατζηγιάννη δεν λαμβάνεται υπόψη από τους δικαστές. Ως δολοφόνος του Χαλκίδη καταδικάζεται ο βασανιστής μοίραρχος Τετραδάκος. Το λάθος του Τετραδάκου ήταν ότι είχε παραδεχτεί τη συμμετοχή του καμαρώνοντας σαν μάρτυρας κατά τη δίκη των Χατζηγιάννη και Παντή στο έκτακτο στρατοδικείο. Είχε μάλιστα παρασημοφορηθεί από την χούντα στην επέτειο της δολοφονίας του Χαλκίδη. Ο Λεπενιώτης που τον αποτελείωσε απαλλάσσεται. Η δίκη για τους βασανισμούς του Νάντη Χατζηγιάννη δεν έγινε ποτέ λόγω παραγραφής. Για μία ημέρα! Είναι οι συνέπειες του ορισμού του εγκλήματος της χούντας ως "στιγμιαίου". Δεν επρόκειτο για μεμονωμένη περίπτωση. Περίπου 150 μηνύσεις εναντίον βασανιστών της δικτατορίας πέρασαν μ' αυτόν τον τρόπο στο αρχείο, καθώς η Δικαιοσύνη αποφάνθηκε πως η τρίμηνη προθεσμία που προέβλεπε το Δ' Ψήφισμα της 18/1/75 για την υποβολή τους έληγε στις 17 κι όχι στις 18/4/75 - ημέρα που είχε ανακοινωθεί επίσημα από την Εισαγγελία Αθηνών σαν η τελευταία. Ο Λεπενιώτης όπως και πολλοί άλλοι παραμένουν ατιμώρητοι να κυκλοφορούν ανενόχλητοι ως ευυπόληπτοι πολίτες της Θεσσαλονίκης. Στους δρόμους αυτής της πόλης που πορεύεται γεμάτη ενοχές και ατιμωρησία για εγκλήματα και πολιτικές δολοφονίες.

8 Σεπτεμβρίου 2004. Στο αστικό λεωφορείο της γραμμής 14 για την Τούμπα, ο Νάντης Χατζηγιάννης συναντά τον βασανιστή του Αντώνη Λεπενιώτη τριάντα επτά χρόνια από την δολοφονία του Χαλκίδη. Αντιμετωπίζει το ειρωνικό του βλέμμα. Αγανακτεί. Εξαγριώνεται. Ουρλιάζει: "Δολοφόνε του Γιάννη Χαλκίδη. Φασίστα και βασανιστή εκατοντάδων συμπολιτών μου στα χρόνια της δικτατορίας". Ο Νάντης Χατζηγιάννης στο βιβλίο του " Τι έχεις μ' αυτόν" που έγραψε με αφορμή το επεισόδιο στο λεωφορείο και περιλαμβάνει την προσωπική του κατάθεσή - μαρτυρία για τα χρόνια της δικτατορίας αλλά και αργότερα, γράφει: "Οι επιβάτες του λεωφορείου κατάλαβαν αμέσως περί τίνος επρόκειτο και αγανακτισμένοι και οι ίδιοι με προέτρεπαν να χειροδικήσω! Τους απάντησα ότι δεν αξίζει ούτε να τον φτύσω. Μου αρκούσε που στεκόταν μπροστά μου, όρθιος, σε θέση προσοχής. Έτρεμε από το μίσος του σαν ψάρι. Δεν μπορούσε τώρα να με βασανίσει, δεν μπορούσε να με συλλάβει, δεν μπορούσε να με σκοτώσει. Τον άφησα να φύγει".

Παρασκευή 8 Φεβρουαρίου 2008. Στο Β Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης δικάζεται ο Νάντης Χατζηγιάννης. Κατηγορούμενος για το επεισόδιο στο λεωφορείο. Για συκοφαντική δυσφήμιση, εξύβριση και απειλή του Αντώνη Λεπενιώτη! Η δίκη ξεκινά στις δύο το μεσημέρι. Από το πρωί συγκεντρωμένοι έξω από τα δικαστήρια φίλοι και συναγωνιστές του Νάντη διαδηλώνουν την συμπαράστασή τους. Όλοι τους έχουν βιωματική σχέση με την ιστορία. Είναι εκεί. Δίπλα στον Νάντη. Μαζί τους και οι δύο αδελφές του Γιάννη Χαλκίδη. Νιώθουν όλοι τους κατηγορούμενοι. Για συκοφαντική δυσφήμιση του βασανιστή τους. Με τα γκρίζα μαλλιά, τα σκαμμένα από το χρόνο πρόσωπα. Στην διεκδίκηση της ιστορικής αυτογνωσίας. Στην αντίσταση για την ανατροπή της ιστορίας. Για την αντίδραση στην κυριαρχία της επιλεκτικής μνήμης. Για την ιστορία που δεν ξαναγράφεται με δικαστικές αποφάσεις. Για τα εγκλήματα που δεν παραγράφονται. Γιατί τα θύματα είναι γνωστά. Μιλάνε. Γράφουν. Θυμούνται. Ο Νάντης Χατζηγιάννης καταγγέλει τον Λεπενιώτη ως φονιά του Χαλκίδη και βασανιστή της δικτατορίας σαράντα χρόνια τώρα, από το έκτακτο στρατοδικείο της χούντας που τον καταδίκασε τον Νοέμβριο του 1967.

Τελευταία παρακολουθούμε σε διάφορα επίπεδα την συστηματική προσπάθεια για την εκτόνωση των παθών, την άμβλυνση των γεγονότων, το στρογγύλεμα της ιστορίας για την "επιστημονική", "ακαδημαική" , "ανεξάρτητη" προσέγγιση χωρίς εντάσεις και συναισθηματισμούς. Δεν με αφορούν αυτές οι προσεκτικές προσεγγίσεις. Δεν τις θέλω. Οι μικροδιορθώσεις της ιστορίας και οι ίσες αποστάσεις, προκαλούν διάθεση για ανατροπές. Ανοίγουν την όρεξη για την παραχάραξη της αλήθειας από τους αμετανόητους που κραδαίνουν δικαστικές αποφάσεις ως πιστοποιητικά της δικαίωσης τους. Το θράσος τους συμβαδίζει με την αίσθηση που νιώθουν ότι ζουν ανενόχλητοι, δικαιωμένοι, με τα χέρια τους βουτηγμένα στο αίμα. Διαβάζοντας το βιβλίο που αποτελεί και την πηγή των πληροφοριών γι αυτό το ποστ, με την αφήγηση - ποταμό του Νάντη Χατζηγιάννη ένιωσα την ανάσα της ιστορίας. Το βιβλίο μίλησε μέσα μου. Συγκλονίστηκα. Δάκρυσα. Θύμωσα. Πλημμύρισα αισθήματα. Αγανάκτησα. Συναντώντας τον Νάντη Χατζηγιάννη έξω από την αίθουσα του δικαστηρίου μοιράστηκα την δικαιολογημένη οργή του. Ο ίδιος δήλωσε με γραπτό υπόμνημα στον εισαγγελέα ότι επιθυμεί να γίνει η δίκη. "Για να ξεσκεπάσω τον θρασύτατο και αμετανόητο δολοφόνο που κυκλοφορεί επί σαράντα χρόνια ελεύθερος ανάμεσά μας", γράφει. Άκουσα προσεκτικά την αυτονόητη ανάγκη του για τη διεκδίκηση της αλήθειας. Της αλήθειας που συνοδεύει τις όψεις της σκληρής ιστορίας. Χωρίς εξωραισμούς και στρογγυλέματα. Με τον λυγμό της ζώσας συλλογικής μνήμης. Για να λέγονται τα πράγματα με το όνομά τους. Τα γεγονότα όπως ακριβώς έγιναν. Με το αίμα που κουβαλάνε...

Στους Ρυθμούς των Αγρών

Ο Φεβρουάριος ξεκινά με την γιορτή του Αγίου Τρύφωνα προστάτη των αμπελουργών. Στις χριστιανικές αγιογραφίες ο Τρύφων εμφανίζεται ως ωραίος νέος κρατώντας ένα κλαδευτήρι. Σύμφωνα με το συναξάρι του ζούσε αγροτική ζωή βόσκοντας χήνες "χήνες έβοσκεν ως φασίν...". Ωστόσο δεν αναφέρονται γεγονότα που να συνδέουν τον Τρύφωνα με το αμπέλι. Ο Τρύφων γεννήθηκε στην Λάμψακο, παραλιακή πόλη της Φρυγίας και μαρτύρησε στη Νίκαια της φρυγικής Βιθυνίας το 249 μ.Χ., επί αυτοκρατορίας Δεκίου. Πως όμως ο χηνοβοσκός Τρύφων σχετίζεται με την τέχνη της αμπελουργίας? Προφανώς ο πολιούχος της Νίκαιας, συνδέεται με το κρασί επειδή κατάγονταν από την Φρυγία, μια περιοχή που ήταν από τους μεγαλύτερους αμπελότοπους της αυτοκρατορίας.
Από τη Φρυγία ήρθε στην Ελλάδα και ο Διόνυσος, ο θεός του κρασιού και της γονιμότητας, ο οποίος σύμφωνα με τον μύθο μύησε τους Έλληνες στην τεχνική της αμπέλου που γνώρισε στην γη των Φρυγών. Ο Διόνυσος ήταν γιος του Δία και της Σεμέλης, κόρης του βασιλιά της Θήβας Κάδμου. Η Σεμέλη την εποχή που κυοφορούσε τον Διόνυσο στον έκτο μήνα ζήτησε από τον Δία ,μετά την δόλια παρότρυνση της απατημένης Ήρας, να εμφανιστεί μπροστά της με όλα του τα αστροπελέκια, όπως ήταν το βράδυ του γάμου του με την Ήρα. Το αποτέλεσμα αυτής της παράλογης επιθυμίας ήταν το τραγικό της τέλος. Ο Δίας εμφανίστηκε μπροστά της με το πύρινο άρμα του και μέσα με τρομερές βροντές. Η Σεμέλη έγινε κάρβουνο. Ο καρπός του μεγάλου έρωτα, σώθηκε από τον Δία που τον έραψε στον μηρό του. Εκεί στον μηρό του Διός μεγάλωσε το έμβρυο και γεννήθηκε μετά από τρεις μήνες στο όρος Νύσσα στην μακρινή ανατολή για να το προφυλάξει ο Δίας από το μένος της Ήρας. Στην Θήβα στο σημείο που εμφανίστηκε ο Δίας έδειχναν αργότερα μία φυτρωμένη άμπελο.
Έτσι γεννήθηκε ο πυριγενής, ο διμήτωρ και δισσότοκος (διπλογεννημένος) Διόνυσος. Η βυζαντινή μικρογραφία της φωτογραφίας απεικονίζει την γέννηση του Διονύσου από το μηρό του Δία. Είναι από το έργο «Συναγωγή και εξήγησης Ιστοριών» του 11ου αιώνα, και φυλάσσεται στην Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Ιεροσολύμων.
Ο Δίας εμπιστεύθηκε τον νεαρό Θεό στις Νύμφες της Ανατολής. Έκτοτε η ακολουθία του Διονύσου περιλαμβάνει και γυναίκες. Είναι οι Βάκχες ή Μαινάδες. Χόρευαν τον μανιασμένο εκστατικό χορό τους και στο χέρι τους κρατούσαν τον θύρσο, ένα μακρύ ραβδί από καλάμι τυλιγμένο με φύλλα αμπέλου, που στην κορφή του είχε ένα κουκουνάρι. Η Ήρα όμως που δεν το έβαλε κάτω, παρά το ανελέητο κέρατο που της έχωνε ο νεφελεγέρτης, τρελαίνει τον Διόνυσο και τον οδηγεί σε μεγάλη περιπλάνηση σε Αίγυπτο, Συρία και Ινδία.
Η περιπλάνησή του θιάσου του Διονύσου καταλήγει στην γη των Φρυγών, όπου ο Διόνυσος ζήτησε την βοήθεια και γιατρειά της Ρέας από τα μάγια της μοχθηρής Ήρας. Εκεί μαθαίνει την τέχνη του αμπελιού και αποφασίζει να την διαδώσει στους ανθρώπους με αντάλλαγμα την αποδοχή της λατρείας του.

Η τέχνη της αμπελουργίας ιστορείται στην Ελλάδα από τα πανάρχαια χρόνια. Οι Κρήτες Μινωίτες, φορείς του αρχαιότερου ευρωπαικού πολιτισμού γνώριζαν την τέχνη από την τρίτη χιλιετία π.Χ. Το αρχαιότερο πατητήρι του κόσμου έχει βρεθεί στις Αρχάνες από την σκαπάνη των αρχαιολόγων Γιάννη και Έφης Σακελλαράκη. Αποτελεί μία συναρπαστική ανακάλυψη. Βρέθηκε στο μινωικό νεκροταφείο στο Φουρνί στο περίφημο δωμάτιο 2-πατητήρι του κτιρίου 4, όπου βρέθηκαν όλα τα σκεύη της οινοποίησης. Αποτελεί την πρώτη αποδεδειγμένη εγκατάσταση ζωντανών σε μινωικό και γενικότερα σε αιγαιακό νεκροταφείο. Το κρασί που παρασκευαζόταν προοριζόταν για νεκρικά δείπνα αλλά και για χοές. Άλλωστε η λατρεία του Διονύσου συνδέεται με χθόνιες τελετές και λατρείες. Το όνομα της μητέρας του Σεμέλης ήταν το όνομα που έδωσαν οι Φρύγες και οι Ευρωπαίοι γείτονές τους Θράκες στην Χθονία.

Η εορτή του Αγίου Τρύφωνα συμπίπτει με την περίοδο του κλαδέματος των αμπελιών. Σημαντική τεχνική εργασία που χρειάζεται πείρα και γνώση, αφού καθορίζει την πορεία των κλημάτων. Έτσι ο Φεβρουάριος είναι ο μήνας που επηρεάζει το βλαστικό κύκλο των αμπελιών. Η λατρεία του Αγίου Τρύφωνα ξεκίνησε από την Μικρά Ασία και επεκτάθηκε στον ορθόδοξο κόσμο. Σήμερα γιορτάζεται από όλους τους λαούς της Βαλκανικής.Οι Βούλγαροι τον εορτάζουν ως Τρύφο Ζαρεζάν, που σημαίνει κλαδευτής. Επίσης στην Σερβία, στην Αλβανία και στις Δαλματικές ακτές ο εορτασμός του έχει σημαντική θέση στο λαικό εορτολόγιο. Ο άγιος των αμπελιών είναι ένας βλαστικός άγιος που βοηθά να καρπίσουν τ' αμπέλια. Η νεανική και χωρίς γένια μορφή του ταιριάζει πάρα πολύ με τις αρχαιοελληνικές βλαστικές παραδόσεις. Ο εορτασμός του αναγεννόμενου βλαστικού νεαρού θεού των Μινωιτών συμβόλιζε την ανάσταση της φύσης και τον ερχομό της άνοιξης. Η ίδια ακριβώς ιδιότητα αποδίδεται και στον Διόνυσο, που δεν είναι μήτε παιδί ούτε άντρας, αλλά αιώνιος έφηβος. Ιδιαίτερα στην Κρήτη, ο νεαρός Μινωίτης θεός της βλάστησης μετατράπηκε με τη κάθοδο των Ελλήνων Μυκηναίων σε Διόνυσο. Ένα κείμενο του 358 μ.χ γραμμένο από τον χριστιανό Firmicus Maternus αποκαλύπτει την λατρεία του Διονύσου στην Κρήτη σαν ανάμνηση της βλαστικής θεότητας των προγόνων τους από την Μινωική εποχή. Ο βλαστικός Διόνυσος του Ελληνικού Πανθέου διατηρεί στο ακέραιο την προιστορική μορφή της μινωικής βλαστικής έκφρασης της θεότητας. Είναι ο Διόνυσος ο Δενδρίτης, ο Ένδενδρος, ο Δεντρεύς. Γράφει ο Πλούταρχος σχετικά με τον πολύ αγαπητό θεό των αρχαίων Ελλήνων: "Διονύσω Δενδρίτη πάντες ως έπος ειπείν, Έλληνες θύουσι".

Στην αρχαία Αθήνα, το μήνα Ανθεστηριώνα, γίνονταν οι εορτές των Ανθεστηρίων, αφιερωμένες στο θεό Διόνυσο. Κύριος τόπος του εορτασμού ήταν το κοίλωμα μεταξύ της Ακρόπολης, της Πνύκας και του Αρείου Πάγου. Διαρκούσαν τρεις ημέρες, από την 11η έως τη 13η ημέρα του μηνός Ανθεστηριώνα, που αντιστοιχούν στις πρώτες μέρες του Φλεβάρη. Την πρώτη ημέρα γιόρταζαν τα Πιθοίγια, που σηματοδοτούνταν από το άνοιγμα των πιθαριών με το νέο κρασί, τη δεύτερη τις Χόες, με οινοποσία από κοινό κρατήρα και αγώνες ταχυποσίας, και την τρίτη ημέρα τους Χύτρους, αφιερωμένους στους νεκρούς, με προσφορές πανσπερμίας (κόλλυβα).
Κατά την δεύτερη ημέρα των Ανθεστηρίων, οι Αθηναίοι αναπαριστούσαν το θεό Διόνυσο να κάνει την είσοδό του στην πόλη πάνω σε τροχοφόρο πλοίο, κρατώντας στα χέρια λουλούδια, και να τη διασχίζει παρέα με τη συνοδεία του από Σατύρους που έπαιζαν αυλούς. Την ίδια ημέρα στεφάνωναν με λουλούδια τα τρίχρονα παιδιά και γινόταν η εορτή της Αιώρας και ο γάμος του θεού Διονύσου με την κορυφαία ενός βακχικού θιάσου.

Στα χρόνια του Βυζαντίου η αμπελουργία γινόταν από τους μοναχούς στα μοναστηριακά κτήματα. Οι βυζαντινοί δεν αραίωναν το κρασί με νερό όπως οι αρχαίοι Έλληνες και το έπιναν ζεστό, συνήθεια που αποτελούσε δείγμα πολυτέλειας. Τότε παρουσιάζονται για πρώτη φορά ειδικά καταστήματα πώλησης οίνου, τα οινοπωλεία, καπηλειά ή ταβέρνες. Εκείνη την εποχή ο Διόνυσος βρισκόταν υπό διωγμό. Υπήρχε μάλιστα νόμος που έλεγε ότι αν κατά τη διάρκεια του τρύγου ή του πατήματος των σταφυλιών αναφέρει κάποιος το όνομα του Διονύσου θα τιμωρείται. Αν είναι κληρικός θα καθαιρείται. Τα έθιμα όμως άντεξαν, παρά τις απαγορεύσεις σε βαθμό που η ενσωμάτωση και αποδοχή των αρχαιοελληνικών παραδόσεων στην ορθόδοξη πίστη να προκαλεί σήμερα κατάπληξη.

Στις μέρες μας ο εορτασμός του αγίου Τρύφωνα στην Μακεδονία γίνεται κυρίως στις αμπελουργικές περιοχές που εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τον Εύξεινο Πόντο και την Ανατολική Ρωμυλία. Το 1922 όταν οι ελληνικοί πληθυσμοί της Ανατολικής Ρωμυλίας άφησαν τις κατάφυτες από αμπέλια περιοχές και εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα, ο Άγιος Τρύφωνας ήταν ήδη καθιερωμένος ως προστάτης των αμπελουργών στους χριστιανικούς πληθυσμούς της βαλκανικής χερσονήσου ιδιαίτερα στις περιοχές της Μακεδονίας.
Στην Γουμένισσα Παιονίας στους πρόποδες του όρους Πάικο, περιοχή με σπουδαία οινοποιητική παράδοση πιστοποιημένη ως ονομασία προέλευσης ανωτέρας ποιότητας, ο εορτασμός του Αγίου Τρύφωνα ήρθε μαζί με τους πρόσφυγες από την ανατολική Ρωμυλία της Βουλγαρίας, στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας. Οι Έλληνες πρόσφυγες από τους αμπελώνες της Ανατολικής Ρωμυλίας στην Γουμένισσα πραγματοποιούν την εντυπωσιακή τελετουργία του κουρμπανιού, την αιματηρή θυσία προς τιμήν του Αγίου Τρύφωνα, που την έφεραν με τις λιγοστές αποσκευές τους και τη μεταφύτευσαν στις νέες τους πατρίδες. Το κουρμπάνι περιλαμβάνει την θυσία του νεαρού ταύρου. Το νεαρό ζώο ευλογείται από τον ιερέα στο προαύλιο της εκκλησίας πριν τη θεία λειτουργία. Η θυσία του ζώου θεωρείται πανάρχαια κληρονομιά της λατρείας του Ταύρου στην Μαύρη Θάλασσα. Την ημέρα του εορτασμού γίνεται αγιασμός και με το αγιασμένο νερό οι γεωργοί ραντίζουν τα κτήματα τους επικαλούμενοι τη βοήθεια για τη συνδρομή του Αγίου, για να δώσουν καρπό και να μείνουν για πάντα γερά.


Αφού ολοκληρώσετε την ανάγνωση του ποστ δοκιμάστε ένα ποτήρι κόκκινο κρασί του αμπελώνα της Κεντρικής Μακεδονίας, κατά προτίμηση Ξινόμαυρο. Αφήστε τις τανίνες και τα αρώματα του να πλημμυρίσουν ευχάριστα τον ουρανίσκο σας. Για το θεσπέσιο αποτέλεσμα μπορείτε είτε να αναφερθείτε στην ευλογία του Αγίου Τρύφωνα, είτε να μνημονεύσετε τον Διόνυσο, ή ακόμα και να θυμηθείτε τον νεαρό βλαστικό θεό των Μινωιτών. Μην ανησυχήσετε που πιθανόν να μπερδέψετε τις σπονδές στους διάφορους θεούς. Δεν φταίει το ποστ. Όλοι είναι αποδεκτοί από τότε που ο μακαριστός αρχιεπίσκοπος παρακολούθησε με την ρασοφόρα συνοδεία του τον Αύγουστο του 2001, στο Ηρώδειο, τις Βάκχες του Ευριπίδη, το πλέον θεολογικό από τα σωζόμενα έργα της αρχαιότητας, σε παράσταση του Θεσσαλικού Θεάτρου, σκηνοθεσία του Βασίλη Νικολαίδη με τον Μάριο Φραγκούλη στον ρόλο του Διονύσου...