Παρεμπιπτόντως

Το τετραήμερο 6 με 9 Ιουνίου ο Ψαραντώνης σκόρπισε τα αρώματα της μουσικής του στον αέρα της Θεσσαλονίκης που θα διαρκούν για πάρα πολύ καιρό. Σ' αυτό το υπέροχο τετραήμερο μαζί με τον Ψαραντώνη έπαιξε ο αδελφός του, ο Γιάννης (Ψαρογιάννης) Ξυλούρης, που βρέθηκε για πρώτη φορά σε συναυλία με τον Ψαραντώνη στην Θεσσαλονίκη. Ήταν μία ιδιαίτερα συγκινητική στιγμή στην παρέα, το μεσημέρι της Κυριακής, όταν ο Ψαρογιάννης θυμήθηκε το θρυλικό ανέβασμα της παράστασης "Το Μεγάλο μας Τσίρκο" στην Θεσσαλονίκη, στο Παλαί Ντε Σπορ το καλοκαίρι του 1974 από τον θίασο της Τζένης Καρέζη και του Κώστα Καζάκου. Ο Ψαρογιάννης συμμετείχε στην παράσταση συνοδεύοντας τον αδελφό του Ψαρονίκο, τον αλησμόνητο Νίκο Ξυλούρη.


Σε μία ιδιαίτερη συγκυρία η πόλη φιλοξενούσε την Παρασκευή 6 Ιουνίου τη συναυλία του Nick Cave στην μονή Λαζαριστών. Το απρόσμενο ήταν ότι το ίδιο βράδυ ο Cave μετά τη συναυλία του στην Σταυρούπολη, θα ερχόταν με τους Bad Seeds και τους Ed Kuepper και Jeffrey Wegener στο Γενί Χαμάμ, στην "Αίγλη" να παρακολουθήσει το πρόγραμμα του Ψαραντώνη.
Η γνωριμία των δύο δημιουργών έγινε τον Απρίλιο του 2007 όταν συναντήθηκαν στην Αγγλία, στο φεστιβάλ "All tomorrow's parties" που ήταν αφιερωμένο στους Dirty Three το συγκρότημα του Warren Ellis, του σπουδαίου μουσικού και συνθέτη που συμμετέχει στην μπάντα των Bad Seeds και έχει γράψει μαζί τους έξι δίσκους. Ο Ellis γνωρίζοντας από χρόνια την μουσική του Ψαραντώνη, μέσα από τις μουσικές του αναζητήσεις (ο ίδιος παίζει πολλά όργανα μεταξύ αυτών και μπουζούκι) του ζήτησε να εμφανιστεί στο φεστιβάλ. Εκεί ο Ψαραντώνης συναντήθηκε με τον Nick Cave ο οποίος μαγεύτηκε στην κυριολεξία από την μουσική του Αντώνη Ξυλούρη. Η τυχαία συνύπαρξή τους στην Θεσσαλονίκη ήταν η αφορμή για μία καταπληκτική δίωρη συνάντηση το απόγευμα της Παρασκευής,η οποία πραγματοποιήθηκε με την καταλυτική συνδρομή και παρουσία του Κοσμά και του Θωμά. Εκεί μέσα από αστεία, και συζήτηση για τη μουσική και την περιοδεία του Cave στην Ευρώπη, ο Ψαραντώνης τον κάλεσε στην παράσταση του στην Αίγλη. Ο Αυστραλός δημιουργός αποδέχτηκε την πρόσκληση με χαρά. Μας είπε μάλιστα χαριτολογώντας ότι η απαίτηση της "κοινής ησυχίας" που επέβαλε την ολοκλήρωση της συναυλίας πριν τα μεσάνυχτα θα ήταν τελικά βολική. O Warren Ellis πανευτυχής με την πρόταση, μας έφερε αμέσως σε επαφή με τους ανθρώπους της συνοδείας για να τους κατευθύνουμε προς το Γενί Χαμάμ.


Αυτό όμως που συνέβη το ίδιο βράδυ στην "Αίγλη" ήταν εντυπωσιακό. Ο Nick Cave παρακολούθησε το πρόγραμμα του Ψαραντώνη καθισμένος στο σανίδι της εξέδρας και δεν ξεκόλλησε το βλέμμα από τον Πρώτο των λυράρηδων -σύμφωνα με τον Μάνο Χατζηδάκη - που επιβεβαιώνοντας για μία ακόμα φορά τη σχέση πάθους που έχει με την λύρα, απογείωσε το κοινό στους επτά ουρανούς. Είναι αδύνατο να περιγραφεί το παίξιμο, οι αυτοσχεδιασμοί, η ένταση. Ήταν απλά μαγικά. Ο Ψαραντώνης υποδέχτηκε τον Cave παίζοντας την λύρα πίσω από την πλάτη. Το τι θα ακολουθούσε ήταν πλέον προφανές...
Ο Nick Cave μπροστά σε ένα κατάπληκτο από την παρουσία του κοινό, φωτογράφιζε και κατά στιγμές βιντεοσκοπούσε με το κινητό του τηλέφωνο την παράσταση σαφέστατα ενθουσιασμένος.


Ο Ψαραντώνης σε συνεχή εγρήγορση άλλαζε στα κομμάτια τις λύρες με τον τζουρά και το μαντολίνο, ξεσηκώνοντας την κατάμεστη "Αίγλη" σε μία ονειρική συναυλία. Το φινάλε του προγράμματος ήταν πραγματικά μεγαλειώδες. Ο κόσμος όρθιος στα τραπέζια χειροκροτούσε, ενώ ο Cave ανέβηκε στην σκηνή και αγκάλιασε τον Ψαραντώνη. Από κάτω σεισμός. Το οθωμανικό μνημείο σειόταν από τα χειροκροτήματα. Στιγμές μοναδικές που δυστυχώς δεν μεταφέρονται σε ένα ποστ.

Αντί άλλων σχολίων για το παίξιμο του Ψαραντώνη αντιγράφω τα λόγια του Τάκη Μηλάτου από την Athens Voice για τον τελευταίο του δίσκο που ταιριάζει απόλυτα στην περίσταση: O Ψαραντώνης είναι ένα προϊστορικό θεριό κρυμμένο σε μια σπηλιά της Kρήτης. Ένας λεβέντης bluesman που μιλάει ψιθυριστά, ξεστομίζοντας μεγάλες/απλές κουβέντες καθώς η ψυχή του πεταρίζει. Tσακισμένη ερμηνεία, βαθιές ανάσες και η μουσική που παρεμβαίνει διακριτικά, ένας δίσκος για να κοινωνήσεις των αχράντων μυστηρίων ένα άγιο κολατσιό: ψωμί, ελιές και κρασί.
O Ψαραντώνης δεν είναι αυτού του κόσμου, τα blues του σκίζουν την καρδιά και το άλμπουμ του σαν ένα demo που ηχογραφήθηκε στο μέγα σπήλαιο, που φωλιάζουν οι δράκοι και οι αετοί....O δίσκος του Ψαραντώνη: «Να ’χεν η θάλασσα βουνά» είναι –κατά τη γνώμη μου– ο καλύτερος ελληνικός δίσκος που έχει κυκλοφορήσει εδώ και πολύ καιρό.


Με το παραπάνω θυμήθηκα αυτό που αρκετά χρόνια νωρίτερα είχε γράψει ο Μίνως Αργυράκης : Οπτικοακουστική πανδαισία! Άκουγα το τραγούδι του και ήταν πότε σαν να μου χάιδευε τ' αυτί, πότε ένα ουρλιαχτό, ένας λυγμός να με τρομάζει. Δε μιλάει πολύ. Η μορφή του θεική σαν του Δία είναι σαν τα βράχια της σπηλιάς στο Ιδαίον Άντρον ψηλά στον Ψηλορείτη.


Μέσα σε τέτοιες εικόνες ο Nick Cave μας αποχαιρέτησε στις τέσσερις το πρωί καταχαρούμενος, ανανεώνοντας το ραντεβού με τον φίλο του για τον Ιανουάριο όπου θα παίξουν μαζί στην Μελβούρνη στο επόμενο All tomorrow's parties. Όλοι οι μουσικοί των Bad Seeds μιλούσαν με ενθουσιασμό για την παράσταση και την μουσική του Ψαραντώνη. Φεύγοντας ξήλωσαν τις αφίσες από την υποδοχή της "Αίγλης" για να τις κρατήσουν ως αναμνηστικό της παράστασης. Η ένταση μου από το μεγαλείο της βραδιάς ήταν τόσο μεγάλη που ανέβασα το προηγούμενο ποστ για την συναυλία στις πέντε και μισή τα ξημερώματα. Είμαι ακόμα εντυπωσιασμένος από την ειλικρινή απλότητα του Cave και το τεράστιο μέγεθος της ποιότητας του καλλιτέχνη. Ένας αληθινά ωραίος άνθρωπος που ενίσχυσε την εικόνα που είχα ακούγοντας τις μουσικές του τόσα χρόνια, τις μουσικές που σημάδεψαν ανεξίτηλα τη γενιά μας και συνεχίζουν να την συγκινούν.


Ωστόσο και το επόμενο βράδυ, το Σάββατο, η παράσταση στην "Αίγλη" ήταν επίσης μαγική. Ο Ψαραντώνης είχε πάρει φόρα. Ήταν εντυπωσιακός. Σε μία κατάμεστη αίθουσα από ένα κοινό που είχε μάθει τι έγινε το προηγούμενο βράδυ εκεί, έπαιξε μέχρι τις τρεις και μισή. Μαζί του όπως όλες τις ημέρες έπαιξαν ο Ψαρογιάννης, ο Λουκάς Μεταξάς στα κρουστά και ο Σταύρος Βούρβαχης στο λαούτο. Ο κόσμος κατενθουσιασμένος σιγοτραγουδούσε το "Θ' ανεβώ στον ουρανό", "Τα αγριμάκια", την "Ξαστεριά", το "Ήτανε μία φορά". Ανεπανάληπτο διήμερο...


Αφήνω τα της Κυριακής για το τέλος. Την Δευτέρα το βράδυ η Εταιρεία Ελλήνων Σκηνοθετών διοργάνωσε στον πεζόδρομο της Καρμπολά πίσω από το Μπιτ Παζάρ, στο "Μοναστηράκι της Θεσσαλονίκης", μία πολύ επιτυχημένη εκδήλωση για τα πενήντα χρόνια από το θάνατο του Νίκου Καζαντάκη σε ένα καταπληκτικό σκηνικό όπου δέσποζε η φωτογραφία του Μεγάλου Κρητικού πίσω από ένα παράθυρο στο νεοκλασσικό κτίριο της Καρμπολά.


Το πρόγραμμα της εκδήλωσης περιλάμβανε την προβολή της πρόσφατης ταινίας του Λευτέρη Χαρωνίτη "Νίκος Καζαντζάκης-Ακροβάτης Πάνω από το Χάος". Η πολύ καλή ταινία καθήλωσε τον κόσμο σε ένα εξαιρετικά δύσκολο για κινηματογραφική προβολή τόπο. Ήταν εντυπωσιακό το μέγεθος της συγκίνησης που διέκρινα στο κοινό που παρακολούθησε. Ο πολυβραβευμένος κινηματογραφιστής Λευτέρης Χαρωνίτης, γνωστός από την τηλεοπτική δουλειά του με σειρά ντοκυμαντέρ για τον Γκρέκο στην κρατική τηλεόραση, μετέφερε στο πανί το αποτέλεσμα της τεράστιας έρευνας που έκανε για τον Καζαντζάκη παρουσιάζοντας άγνωστα στοιχεία για την ζωή του, πλέκοντας αριστοτεχνικά τα γεγονότα, δραματοποιώντας έξοχα με μεγάλη μαεστρία τις απρόσιτες πλευρές της ζωής του μεγάλου συγγραφέα, ενώνοντας το πολιτικό με το συγγραφικό έργο του Καζαντζάκη αλλά και διεισδύοντας στην προσωπικότητά του, δίνοντας στον θεατή την δυνατότητα να τον προσεγγίσει ολοκληρωτικά. Μία πραγματικά σπουδαία ταινία, ένα καταπληκτικά δραματοποιημένο ντοκυμαντέρ.


Η βραδιά έκλεισε με συναυλία του Ψαραντώνη. Σε μία υπέροχη νύχτα που έκλεισαν οι τηλεοράσεις και άδειασαν οι καναπέδες, η γειτονιά παρακολούθησε την προβολή της ταινίας και την συναυλία μαζί με τους επί το πλείστον νεαρούς καλεσμένους της. Ήταν μία ανοιχτή εκδήλωση που μόνο χαρούμενα πρόσωπα έβλεπες. Δεν υπάρχει τίποτα πιο όμορφο από το να δημιουργείς πολιτισμό στα πιο απίθανα μέρη, μετατρέποντας την αφιλόξενη πόλη σε μία μεγάλη παρέα. Δηλώνοντας ότι ο πολιτισμός είναι η αντίσταση στη βαρβαρότητα που βιώνουμε καθημερινά. Με την κρυστάλλινη κρητικιά στειακή ρακί να ρέει άφθονη, με κόσμο διαθέσιμο για ξεφάντωμα και φυσικά την μουσική του Ψαραντώνη να ξεσηκώνει τους παρευρισκόμενους, το βράδυ ήταν επόμενο να κορυφωθεί με μία σειρά από υπέροχους χορούς σε ένα γνήσιο και ανεπιτήδευτο γλέντι στο κέντρο της πόλης. Άξια επαίνων πράγματι η διοργάνωση της βραδιάς από την ψυχή της εκδήλωσης, τον σκηνοθέτη Κώστα Ευφραιμίδη.


Για την Κυριακή θα σας πω λίγα. Στη βάφτιση της δεύτερης μου θυγατέρας βρέθηκαν αγαπημένοι φίλοι. Τους ευχαριστώ όλους από καρδιάς. Στο τραπέζι τραγουδήθηκαν επαναστατικά ριζίτικα, ποντιακά, καλαματιανά, ηπειρώτικα, Χατζηδάκης. Χωρίς μικρόφωνα και όργανα. Σκέτα, στην τάβλα. Ο Ψαραντώνης και ο Ψαρογιάννης σιγοτραγούδησαν στους ρυθμούς της παρέας. Ο Ψαραντώνης τραγούδησε μοναδικά το ριζίτικο της βάφτισης. Άλλωστε οι Ξυλούρηδες θα ανέβαιναν στην Θεσσαλονίκη για τη βάφτιση. Όλα τα υπόλοιπα απλώς προέκυψαν. Παρεμπιπτόντως....

Το βίντεο είναι από το γλέντι στην Καρμπολά στην εκδήλωση της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών.

Φωτογραφίες : Βασικός Μέτοχος & Κώστας Εφραιμίδης