Άρχισε Μούσα να Μιλείς...

Συμπληρώθηκαν 67 χρόνια από το ξημέρωμα της 20ης Μαίου 1941 όταν ξεκίνησε η Μάχη της Κρήτης. Το σημερινό ποστ είναι αφιερωμένο στην μνήμη ενός γενναίου ανυπότακτου άντρα, του Γιώργη Ψυχουντάκη, του αντάρτη, του ποιητή των Κρητικών Λευκών Ορέων. Γεννήθηκε στην Ασή Γωνιά, ένα ορεινό κτηνοτροφικό χωριό της Κρήτης, το 1920. Τον Μάιο του 1941 ήταν 21 ετών, όταν η γερμανική από αέρος επίθεση τον βρήκε στο χωριό του.

Η ατυχώς σχεδιασμένη από τους συμμάχους, άμυνα, στηρίχτηκε κυρίως στο συμμαχικό εκστρατευτικό σώμα και στην συμμετοχή των κατοίκων. Η 5η Μεραρχία Κρητών είχε εγκλωβιστεί σκοπίμως στην ηπειρωτική χώρα με την συνθηκολόγηση του Τσολάκογλου, ενώ τα όπλα των κατοίκων είχαν κατασχεθεί από το καθεστώς του Μεταξά, γιατί οι Κρητικοί είχαν εξεγερθεί στην δεύτερη επέτειο του πραξικοπήματος το 1938. Τα γεγονότα έχουν αποδείξει ότι το μεταξικό καθεστώς αρχικά και η δωσίλογη κυβέρνηση στη συνέχεια απεχθάνονταν την ιδέα να παραμείνει η Κρήτη ως απόρθητο ελληνικό οχυρό στην Μεσόγειο.

Οι Γερμανοί πάτησαν το νησί μετά από την δεκαήμερη ηρωική αντίσταση των αμυνομένων, αφού δημιούργησαν προγεφύρωμα στο αεροδρόμιο του Μάλεμε, στην Δυτική Κρήτη, όπως έκαναν οι περισσότεροι κατακτητές στην πολυτάραχη ιστορία του νησιού. Οι συμμαχικές δυνάμεις εκκένωσαν το νησί με μία δραματική επιχείρηση. Οι απώλειες όπως καταγράφηκαν ήταν τεράστιες.

Η κατακτημένη Κρήτη διαιρέθηκε σε δύο ζώνες κατοχής. Η διοίκηση του Γερμανικού τομέα ανατέθηκε στον στρατηγό Μπράουερ με έδρα τα Χανιά, που το 1944 θα αντικατασταθεί από τον αιμοσταγή στρατηγό Μίλερ. Η διοίκηση του νομού Λασιθίου ανατέθηκε στην Ιταλική Μεραρχία Σιένα του στρατηγού Αντζελο Κάρτα, που πολέμησε ανεπιτυχώς εναντίον της Μεραρχίας των Κρητών στην Αλβανία...

Μετά την κατάληψη του νησιού ο Γιώργης Ψυχουντάκης συνδέθηκε με μία ομάδα κρητικών που βοηθούσε τους εγκλωβισμένους συμμάχους, για την ασφαλή αποχώρησή τους από τα παράλια της νότιας Κρήτης για την Μέση Ανατολή.

Η Κρήτη πριν τον πόλεμο ήταν γεμάτη Άγγλους και Γερμανούς κατασκόπους. Ο πλέον διάσημος ήταν ο διάδοχος του αρχαιολόγου σερ Άρθουρ Έβανς, ο έφορος αρχαιοτήτων στην ανασκαφή της Κνωσού, Τζων Πεντελμπούρυ, ο οποίος επέστρεψε στην Κρήτη ως αξιωματικός του βρετανικού στρατού με το εκστρατευτικό σώμα, υπεύθυνος για την άμυνα τομέα του Ηρακλείου. Συνελήφθη τραυματισμένος από τους Γερμανούς στη μάχη της Κρήτης και εκτελέστηκε στις 22 Μαίου 1941.

Όμως, ο θρύλος της βρετανικής ομάδας στο νησί κατά την κατοχή, θα είναι ο Πάτρικ Λη Φέρμορ - ο Μιχάλης ή Φιλεντέμ της αντίστασης - στην ομάδα του οποίου συμμετείχε από τον Ιούλιο του 1942 ως μαντατοφόρος ο Γιώργης Ψυχουντάκης που άρχισε να οργώνει το νησί από άκρη σε άκρη, με καταπληκτική ταχύτητα, μεταφέροντας τα μηνύματα των διαφόρων αντιστασιακών ομάδων, εκθέτοντας τον εαυτό του σε συνεχή κίνδυνο. Οι Γερμανοί τον αναζητούν και τον επικηρύσσουν.

Η ομάδα του Λη Φέρμορ θα κατορθώσει να συλλάβει δύο στρατηγούς των κατακτητών. Τον Σεπτέμβριο του 1943 με την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, ο Λη Φέρμορ θα πείσει τον Ιταλό στρατηγό Κάρτα διοικητή του Λασιθίου να παραδοθεί στους Άγγλους στην Μέση Ανατολή, ενώ τον Απρίλιο του 1944, δωδεκαμελής ομάδα Ελλήνων και Βρετανών θα απαγάγει στο Ηράκλειο κάτω από τη μύτη των Γερμανών, τον διοικητή Ηρακλείου στρατηγό Κράιπε, τον οποίο μετέφεραν μετά από φοβερές περιπέτειες στο συμμαχικό στρατηγείο στην Μέση Ανατολή. Μία εντυπωσιακή επιτυχία που θα χαρακτηρίσει τη δράση των ανταρτών της Κρήτης και θα γυριστεί κινηματογραφική ταινία, το 1957.

Με το τέλος του πολέμου ο Γιώργης Ψυχουντάκης βρέθηκε να έχει χάσει όλα του τα ζώα στο χωριό, στην ουσία το μόνο μέσο που είχε για να ζήσει. Και σαν να μην έφτανε αυτό, βρέθηκε κρατούμενος στις φυλακές του Πειραιά γιατί κρίθηκε ανυπότακτος από ένα γραφειοκρατικό λάθος! Απελευθερώθηκε και στρατεύτηκε για άλλα δύο χρόνια στον καιρό του εμφυλίου. Από τη στενοχώρια του για τον αδελφοκτόνο πόλεμο έχασε τα μαλλιά του μέσα σε τρεις ημέρες. Αποστρατεύεται και γυρίζει στην Κρήτη όπου απασχολείται πάλι σαν βοσκός. Ένιωθε πάντα πολύ περήφανος για αυτό : "Κανένα πανεπιστήμιο του κόσμου δεν μπορεί να παραβγεί τη φύση. Ο πατέρας μου είχε εγκυκλοπαιδική γνώση από τη φύση και τον Ερωτόκριτο. Αυτή τη μόρφωση πήρα και εγώ. Άμα ζήσεις τη φύση, θα δεις τα πάντα που θα σου 'ρθουνε στη ζωή. Τις δουλειές, τις αρρώστιες, τον έρωτα, τα καλά και τα κακά. Άμα δεις τα ζώα, τον αέρα ,τ' άστρα του ουρανού, τότε τα ξέρεις όλα", λέει σε συνέντευξή του τον Οκτώβριο του 2003 στην Μαρία Πολυράκη.

Το 1959 παντρεύτηκε την κυρία Σοφία Πετράκη και έκαναν τρία παιδιά. Ένα γιο, τον Νίκο και δυό κόρες, την Αγγελική και την Χρυσούλα. Το 1965 έφυγε εργάτης στην... Γερμανία. Εκεί έμεινε μόνο λίγους μήνες γιατί δεν άντεχε να δουλεύει για αυτούς που πολέμησε. "Από την πρώτη μέρα που πάτησα στην Γερμανία με το τραίνο, καθώς φτάσαμε στο Μόναχο, όταν είδα τις κάμερες στον σιδηροδρομικό σταθμό, έμεινα με την εντύπωση πως βρισκόμασταν στα χρόνια του πολέμου και μας έπιασαν οι Γερμανοί και πήγαινα στα κάτεργα τους. Φεβρουάριο πήγα, Μάιο έφυγα".

Στη συνέχεια ασχολήθηκε με πολλές δουλειές μέχρι το 1971 που διορίστηκε φύλακας στο γερμανικό νεκροταφείο στο Μάλεμε Χανίων, μαζί με τον απαγωγέα του Κράιπε, Μανώλη Πατεράκη! Φύλακας των νεκρών των κατακτητών. Τι παιχνίδια παίζει η ζωή! Του "κύκλου τα γυρίσματα" που λέει ο Κορνάρος στον Ερωτόκριτο...

Οι δύο Γερμανοί κατοχικοί διοικητές Κρήτης ο στρατηγός Μπράουερ και ο στρατηγός Μίλερ δικάστηκαν, καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν ως εγκληματίες πολέμου στην Αθήνα στις 20 Μαίου 1947, στην έκτη επέτειο της Μάχης της Κρήτης, σε μία ημερομηνία που επιλέχτηκε σκοπίμως, με έναν μάλλον κακόγουστο συμβολισμό.
Ο τελευταίος Γερμανός που ετάφη στο Μάλεμε, ήταν ο στρατηγός Μπράουερ όταν την δεκαετία του '70 μετά από παράκληση του συνδέσμου των Γερμανών βετεράνων του πολέμου, τα οστά του μεταφέρθηκαν στο γερμανικό κοιμητήριο. Εκεί τα έθαψε ο Γιώργης Ψυχουντάκης.

Σε επιστολή του στον Πάτρικ Λη Φέρμορ, που ζει πλέον μόνιμα στην Καρδαμύλη, στην Μάνη, γράφει για την δουλειά του στο Μάλεμε : "Αν στην περίοδο του πολέμου θα μου το έλεγε κανένας, θα το θεωρούσα την πιο μεγάλη ύβρη και προσβολή και θα μπορούσα να τον σκότωνα". Ταυτόχρονα σχολιάζει σε φίλους: "είμαι περιτριγυρισμένος από Γερμανούς αλλά κανείς δε μπορεί να κάνει τίποτα".

Ο Ψυχουντάκης τελείωσε το δημοτικό σχολείο. Είχε όμως ένα σπάνιο συγγραφικό ταλέντο. Το 1951 παρουσίασε στον Πάτρικ Λη Φέρμορ το ιδιόχειρο ημερολόγιο του από τον καιρό της κατοχής και της αντίστασης. Ο Λη Φέρμορ ενθουσιάστηκε από τον χειμαρρώδη λόγο του Γιώργη. Με την άδεια του συγγραφέα και ευθύνη του Λη Φέρμορ, οι αναμνήσεις του εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1955 στα αγγλικά, από τις εκδόσεις John Murray, London, με τίτλο "Τhe Cretan Runner" και έγινε μπεστ σέλερ. Το πλήρες ημερολόγιό του από την Μάχη της Κρήτης και την αντίσταση κυκλοφόρησε στα ελληνικά, με τίτλο "Ο Κρητικός Μαντατοφόρος" το 1983 και επανεκδόθηκε το 2001. Ο Ψυχουντάκης ως νέος Μακρυγιάννης περιγράφει μοναδικά τα γεγονότα όπως τα έζησε. Χωρίς στρογγυλέματα και διορθώσεις που παραποιούν την ιστορία.

Όμως δεν έμεινε εκεί. Έγραψε ένα δεύτερο βιβλίο λαογραφικού περιεχομένου με τίτλο "Οι αετοφωλιές της Κρήτης" που κυκλοφόρησε ως έκδοση του δήμου Χανίων. Το 1968 με παρότρυνση του κουμπάρου του Μανούσου Μανουσάκη, ξεκίνησε να μεταφράζει στη λαλιά της Κρήτης, στην γλώσσα του Ερωτόκριτου, την ομηρική Οδύσσεια έχοντας ως βοηθήματα τις παλαιότερες μεταφράσεις του Πολυλά και των Κακριδή-Καζαντζάκη.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1970, ο Πάτρικ Λη Φέρμορ στέλνει την πρώτη μεταφρασμένη, από τον φίλο του Γιώργη, ραψωδία της Οδύσσειας, στον Γιώργο Σεφέρη. Ο νομπελίστας ποιητής απαντά στις 11 Ιουνίου 1970, με αυστηρές παρατηρήσεις πάνω στην πρώτη γραφή της μετάφρασης της Οδύσσειας:"Τέτοια ψεγάδια δε βλέπει κανείς στον Ρωτόκριτο".

Ο Ψυχουντάκης θα σημειώσει στον "Κρητικό Μαντατοφόρο" του : "Ετούτο το γράμμα όχι μόνο δεν με αποθάρρυνε να συνεχίσω, αλλά ήταν από το πιο σημαντικό γράμμα που έλαβα ποτέ, γιατί μου επεσήμανε τα λάθη μου". Υπόσχεται στον εαυτό του να διορθώσει τη γραφή του ώστε να μοιάζει με τον Ερωτόκριτο και το πρώτο ολοκληρωμένο αντίτυπο της μετάφρασης να το στείλει στον Σεφέρη. Δεν θα προλάβει όμως. Ο Σεφέρης είχε στο μεταξύ πεθάνει και έτσι το έστειλε στην αδελφή του, Ιωάννα Τσάτσου.

Η ολοκλήρωση της Οδύσσειας του πήρε έντεκα χρόνια. Εκδόθηκε το 1980 και την επόμενη χρονιά τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών. Ο καθηγητής Στυλιανός Αλεξίου στο προλογικό σημείωμα της έκδοσης γράφει "Το δέσιμο του κρητικού λόγου με τον ομηρικό , η χρησιμοποίηση για πρώτη φορά της ρίμας στην απόδοση του ανομοιοκατάληκτου πρωτοτύπου, ξεχώρισαν την μετάφραση από τις προηγούμενες. Η κύρια διαφορά ήταν ότι δεν μιλούσε ένας λόγιος μεταφραστής, αλλά ένας απλός άνθρωπος που ξαναδημιουργούσε τον Όμηρο, αφού πρώτα τον είχε νιώσει και είχε αφομοιώσει. Ο Όμηρος και ο Κορνάρος ξαναζούσαν στον σύγχρονο κρητικό βάρδο".

Στη συνέχεια, το 1983, έπιασε την Ιλιάδα. Την ολοκλήρωσε σε δώδεκα χρόνια. Το 1995 εκδόθηκε όπως η Οδύσσεια, από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Νιώθω τυχερός και ευτυχής που γνώρισα τον Γιώργη Ψυχουντάκη. Ακόμα θυμάμαι με συγκίνηση τις φορές που τον συναντούσα τυχαία, νωρίς το πρωί στην Μόντε Βάρδια στα Χανιά και πηγαίναμε με το αυτοκίνητό μου, στην πόλη. Απενεργοποιούσα το κινητό μου τηλέφωνο και παραδινόμουν στην μαγεία της απαγγελίας του. Έκανα την πιο μακρινή διαδρομή που μπορούσα, οδηγώντας το αυτοκίνητο με είκοσι χιλιόμετρα. Απήγγειλε κομμάτια ολόκληρα από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια σαν γνήσιος ραψωδός βγαλμένος από κάποια ρωγμή του χρόνου. Μία άλλη φορά στο σπίτι του με την καταπληκτική θέα, την ώρα που μας έλεγε ιστορίες από την αντίσταση και την απαγωγή του Κράιπε, χτύπησε το τηλέφωνο. Στην άλλη άκρη της γραμμής ήταν ο κύριος Μιχάλης - Πάτρικ Λη Φέρμορ - από τη Μάνη, σαν κάποια δύναμη να τον προσκαλούσε στην παρέα μας όπως είπε χαριτολογώντας ο Γιώργης....

Ο Γιώργης Ψυχουντάκης, ο εγγονός του Ομήρου, πέρασε στην αιωνιότητα στις 29 Ιανουαρίου 2006. Ο Guardian , η Daily Telegraph, οι Times και άλλες αγγλικές εφημερίδες δημοσίευσαν την νεκρολογία του που κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο.

Άρχισε, Μούσα να μιλείς να βγάνεις μελωδία.
Ψάλε τον άντρα που ΄ριξε την ιερή την Τροία.
Ψάλε τον πολυμήχανο, που κι ύστερα πλανήθη
σε θάλασσες και σε στεριές, πολλά ταλαιπωρήθη
κι ανθρώπων έμαθε πολλών τις χώρες και τη γνώμη.