Τα Επιφάνεια

Με τα Φώτα την Κυριακή τελειώνει και το φετινό Δωδεκαήμερο που ολοκληρώνεται στον κύκλο των χριστιανικών τελετών, με την εμφάνιση της τριαδικής θεότητας. Τα Επιφάνεια. Η γιορτή των Θεοφανείων. Μία πανάρχαια λατρευτική γιορτή. Η φωτογραφία απεικονίζει το ολόχρυσο "δακτυλίδι του Μίνωα" όπως το ονόμασε ο σερ Αρθρουρ Έβανς. Έργο εξαίσιας μινωικής μικρογλυπτικής χρυσοχοΐας του 15ου πχ αιώνα. Αποτελεί το μεγαλύτερο σφραγιστικό δακτυλίδι που βρέθηκε ποτέ. Το θέμα του είναι τα μινωικά Θεοφάνεια. Η εμφάνιση της μινωικής Μητέρας-Θεάς. Ο καλλιτέχνης-δημιουργός με αυτό το κόσμημα της μινωικής απαλότητας, παρέδωσε στην αιωνιότητα την απόδοση των Θεοφανείων της θρησκείας της εποχής του. Διακρίνεται το καράβι που φέρνει την επιφαινόμενη Μεγάλη Θεά από τη θάλασσα. Συμβολισμός της θαλασσοκρατορίας των μινωιτών. Στη σύνθεση ξεχωρίζει το ιερό δένδρο. Στοιχείο της δενδρολατρείας. Εξέλιξη μίας μορφής δενδρολατρείας αποτελεί και το Χριστουγεννιάτικο δένδρο, μακρινό κατάλοιπο των μυστηριακών τελετών των Δρυιδών της κεντρικής Ευρώπης. Στα μινωικά χρόνια η θεότητα εμφανιζόταν μετά από την επίκληση της μέσω του εκστατικού χορού κάτω από το ιερό δέντρο. Στα μεταγενέστερα χρόνια οι εξανθρωπισμένοι θεοί εμφανίζονται στους ήρωες και στους ανθρώπους. Η επιφάνεια του Ερμή στον γέρο Πρίαμο, στο Ω της Ιλιάδας είναι συγκλονιστική. Τον οδηγεί στο στρατόπεδο των Αχαιών, στην σκηνή του Αχιλλέα για να ζητήσει γονυπετής τον νεκρό γιο του, τον Έκτορα. Τη νύχτα εκείνη που κατά τη μετάφραση της Ιλιάδας από τον συχωρεμένο βοσκό-ποιητή των Λευκών Ορέων Γιώργη Ψυχουντάκη: "Αρματομάχοι και θεοί ολονυχτίς πεσμένοι, από τον ύπνο τον γλυκύ κοιμόταν δαμασμένοι".
Ωστόσο ο συμβολισμός δεν λείπει στα Θεοφάνεια. Η επιφάνεια μέσω των θεϊκών συμβόλων είναι κοινός τόπος για όλες τις θρησκείες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα η εμφάνιση του Δία στην Δωδώνη ως περιστέρι και η καιόμενη βάτος της Παλαιάς Διαθήκης. Οι γιορτές των Χριστουγέννων και των Θεοφανείων καθιερώθηκαν πάνω σε ένα μακρινό στο χρόνο υπόστρωμα. Στην ουσία αποτελούν εξέλιξη πανάρχαιων εορτών, σε μία εποχή του χρόνου που αρχίζει αμυδρά να φαίνεται η καιρική αλλαγή με το μεγάλωμα της ημέρας. Σε αυτές τις τελετές προστέθηκε η τελετουργία των υδάτων, το βασικό μέσον κάθαρσης με τους αρχέγονους συμβολισμούς του.
Έτσι και φέτος η αγιαστούρα του παπά θα διώξει τους καλικάντζαρους, τα φοβερά δαιμόνια που επιβουλεύονται το μέλλον του κόσμου και κάθε χρόνο προσπαθούν να πριονίσουν το δένδρο της ζωής. Παλαιότερα στα χωριά η φωτιά στο τζάκι δεν έσβηνε όλο το Δωδεκαήμερο για να κρατά μακριά τους καλικάντζαρους από το σπίτι. Οι καλικάντζαροι είναι κληρονομιά και αυτοί των προϊστορικών δαιμόνων που απεικονίζονται στους μινωικούς και μυκηναϊκούς σφραγιδόλιθους. Μοχθηροί, επίβουλοι, ασχημομούρηδες, βρωμεροί οι καλικάντζαροι επιβίωσαν στη λαϊκή παράδοση ως οι δαίμονες του Δωδεκαημέρου.
Στις μέρες μας, την εποχή του σύγχρονου παγανισμού της θεοποίησης του κέρδους και της αρπαχτής, οι σύγχρονοι καλικάντζαροι φέρουν όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, μαγαρίζουν τον τόπο με τις πράξεις τους και δυστυχώς δεν φεύγουν με τον αγιασμό του παπά, την παραμονή των Φώτων. Επιδεικνύουν εκπληκτική αντοχή στα ευχολόγια και στα ξόρκια. Νιώθουν παντοδύναμοι. Με τα μαγικά τους κόλπα παραπλανούν τους ανθρώπους προσφέροντάς τους επίπλαστη ευτυχία στα πολυκαταστήματα και επιδερμική ευδαιμονία με δάνεια και αντικείμενα. Στόχος τους είναι η παντελής εξαφάνιση κάθε είδους πνευματικότητας.
Όταν οι αρχαιολόγοι του μέλλοντος θα ψάχνουν για ευρήματα των σύγχρονών μας Θεοφανείων, δεν θα ανασκάψουν έργα τέχνης που απεικονίζουν την επιφάνεια των θεών του κέρδους. Θα ανακαλύψουν τα ερείπια των ιερών της κατανάλωσης των Malls, των ναών του κέρδους στα χαλάσματα των χρηματιστηρίων, τα ίχνη από τους εκστατικούς χορούς για την επίκληση των θεών στους ερειπιώνες των σκυλάδικων και τα απομεινάρια από τις λατρευτικές τελετές στις χωματερές όπου οι τόννοι πλαστικού θα επιβεβαιώνουν το πέρασμα ενός ανεπανάληπτου πολιτισμού απληστίας από τούτο τον πλανήτη.